Woordenschat
kanker helder uitgelegd
Kanker gooit je leven overhoop. Je hoofd zit vol vragen en de medische termen vliegen je om de oren. Freya leeft al 20 jaar met kanker en weet er alles van. Ze is graag je gids en geeft heldere antwoorden op jouw vragen. Zonder poespas, klaar en duidelijk.
Bekijk de video
Na je diagnose komen er plots een massa medische termen op je af. Freya helpt je graag ze te ontcijferen. Lees wat de woorden betekenen, of bekijk de video’s met praktisch advies.
Allogene stamceltransplantatie is de eerste maar ook meest ‘ruwe’ vorm van immunotherapie is de allogene stamceltransplantatie, waarbij stamcellen van een donor worden gebruikt.
Bij allogene stamceltransplantatie worden het immuunsysteem en het beenmerg van de patiënt eerst grotendeels vernietigd, meestal door een combinatie van chemotherapie, bestraling en/of antistoffen. Deze therapieën zijn in dit geval niet in hoofdzaak gericht tegen de onderliggende ziekte maar tegen de cellen van het beenmerg en het immuunsysteem. Het is de bedoeling dat de oorspronkelijke cellen worden vervangen door de gezonde cellen en het immusysteem van een donor, dat de kwaadaardige cellen dan wel als vreemd zal herkennen en aanvallen.
Deze therapie is voor vele agressieve kwaadaardige ziekten de enige kans op genezing. Maar het is ook een erg zware therapie met een hoog risico op complicaties, die soms levensbedreigend zijn. 4
4 Tessa Kerre. Immuun voor Kanker? Verhalen over wetenschap, mensen en verbeelding. Uitg. Academia Press; 2021, 320p.
Een biopsie gebeurt meestal tijdens een medisch onderzoek of bij een operatie. In veel gevallen valt de diagnose kanker pas definitief na een biopsie. Artsen kunnen met scans en andere onderzoeken wel tekenen van kanker zien, maar de enige manier om zekerheid te hebben is door het weefsel onder de microscoop te bekijken. Als er kankercellen gevonden worden, dan noemt men de biopsie ‘positief’. Via de biopsie kan men ook uitmaken over welk type kankercellen het gaat en meestal ook waar in het lichaam de kanker ontstaan is. Er bestaan verschillende soorten biopsieën.
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Er bestaan verschillende soorten biopsieën.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Typische voorbeelden zijn borstkanker, prostaatkanker, longkanker, dikkedarmkanker en huidkanker. 1,2
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
2 NCI Dictionary of Cancer Terms, National Cancer Institute. (https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms, accessed on 07/2022)
Vaste of solide tumoren kunnen onstaan in nagenoeg elk vast weefsel of orgaan. Ze vormen typisch een tumor, een knobbel of een gezwel:
Bloedkankers ontstaan uit bloedcellen:
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
2 NCI Dictionary of Cancer Terms, National Cancer Institute. (https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms, accessed on 07/2022)
Een behandeling met checkpoint inhibitoren, of checkpointremmers, is een vorm van immonotherapie.
Checkpoints zijn een soort remmen die ingebouwd zijn in ons immuunsysteem. Ze zorgen dat ons immuunsysteem niet te veel gaat werken. Kankercellen maken misbruik van die rem. Ze remmen het immuunsysteem af nog voor het kankercellen kan aanvallen. Checkpoint inhibitoren gaan het induwen van die rem blokkeren, waardoor het immuunsysteem weer losgelaten wordt.4
4 Tessa Kerre. Immuun voor Kanker? Verhalen over wetenschap, mensen en verbeelding. Uitg. Academia Press; 2021, 320p.
Chemotherapie kan toegediend worden via de mond, via een injectie of via de huid, afhankelijk van het type en het stadium van de kanker. Soms is het de enige behandeling, of soms wordt ze ook gecombineerd met andere behandelingen, zoals een operatie, radiotherapie of immuuntherapie.2
2 NCI Dictionary of Cancer Terms, National Cancer Institute. (https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms, accessed on 07/2022)
Een CT-toestel licht je lichaam (of lichaamsdelen) schijfje voor schijfje door en is verbonden met een computer die de verschillende beelden samenbrengt tot één gedetailleerd beeld in drie dimensies. Om zeker te zijn dat alle schijfjes mooi op elkaar aansluiten, is het zeer belangrijk dat de patiënt tijdens de opname zeer stil ligt.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Het concept genezen is evenwel niet altijd makkelijk toe te passen op kanker omdat niet-opgemerkte kankercellen soms in het lichaam kunnen achterblijven na de behandeling. Op die manier kan de kanker soms terugkomen, ook na een curatieve behandeling. Dit noemen we een herval. Een herval is mogelijk tot gemiddeld 5 jaar na de behandeling.3
3 Cancer Terms, Cancer.Net by the Asco Foundation. (https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/cancer-basics/cancer-terms, accessed on 07/2022)
Om een diagnose te stellen gebruiken artsen een gezondheidsgeschiedenis, lichamelijke onderzoeken en tests, zoals bv. bloedonderzoek, beeldvormend onderzoek en biopsieën.2
2 NCI Dictionary of Cancer Terms, National Cancer Institute. (https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms, accessed on 07/2022)
DNA bestaat uit een lange opeenvolging van vier verschillende bouwstenen, die worden weergegeven door vier letters: A, C, G en T. Die letters kunnen gelezen worden door de cel.
Algemeen wordt ervan uitgegaan dat kanker ontstaat door foutjes of ‘mutaties’ in het DNA van kankercellen.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Het onderzoek maakt gebruik van ultrasone (niet-hoorbare) geluidsgolven die worden uitgezonden door een sonde die via een gel op de huid van de patiënt aangebracht wordt. De geluidsgolven worden vanuit het lichaam terug gereflecteerd zoals een echo. De intensiteit van het gereflecteerde geluid wordt omgezet in een grijswaardenbeeld. Een echografie wordt vaak gebruikt om de exacte locatie van de tumor in het lichaam te kennen bij een naaldbiopsie.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Hierbij bevindt een foutje in het DNA zich al in de bevruchte eicel en is het overgeërfd via het DNA van de vader of van de moeder. Het foutje is dan ook meestal aanwezig in alle cellen van het lichaam en niet enkel in de kankercellen.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Een goedaardig gezwel is een gezwel dat niet uitzaait naar andere organen en daardoor minder levensbedreigend is dan kwaadaardige gezwellen. Een goedaardig gezwel is geen kanker.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Een lokale herval betekent dat de kankercellen terugkomen in hetzelfde gebied als waar de oorspronkelijke kanker zich bevond. Een regionale herval verwijst naar kankercellen die terugkomen in lymfeknopen of andere weefsels dicht bij de plek waar de oorspronkelijke kanker zich bevond. Een herval op afstand verwijst naar kankercellen die terugkomen en zich verder verspreiden in andere delen van het lichaam. Gewoonlijk gebeurt dit via de lymfe- of bloedbanen.3
3 Cancer Terms, Cancer.Net by the Asco Foundation. (https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/cancer-basics/cancer-terms, accessed on 07/2022)
Immunotherapie is een verzamelnaam voor heel wat therapieën die gebruik maken van het immuunsysteem van de patiënt (of in sommige gevallen van een donor) in de strijd tegen kanker.
Onderzoekers hebben de laatste decennia steeds meer ontrafeld op welke manieren kankercellen kunnen ontsnappen aan de aanval van het immuunsysteem. Eens je snapt hoe het fout loopt, kan je ook onderzoeken hoe je het immuunsysteem weer sterker kan maken zodat het de kankercellen weer aanvalt. Dat is wat immunotherapie doet.4
4 Tessa Kerre. Immuun voor Kanker? Verhalen over wetenschap, mensen en verbeelding. Uitg. Academia Press; 2021, 320p.
Per jaar krijgen in ons land bijna 70.000 mensen te horen dat ze kanker hebben. Gemiddeld wordt in België kanker vastgesteld bij bijna 200 mensen per dag, of zo’n 8 mensen per uur.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Hieruit kunnen kankercellen ontsnappen en uitzaaien naar andere organen, waar ze schade aanrichten. Kankercellen ontstaan uit normale cellen doordat ze een mutatie, of foutje in hun DNA, hebben opgelopen. Hierdoor krijgen ze typische eigenschappen, zoals het vermogen om te blijven delen. Ze gaan vaak ook moeilijker dood en kunnen uitzaaien naar andere organen.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
2 NCI Dictionary of Cancer Terms, National Cancer Institute. (https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms, accessed on 07/2022)
Er zijn 2 grote types: Hodgkin en non-Hodgkin 1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Een metastase of uitgezaaide kanker ontstaat doordat kankercellen uit de primaire tumor loskomen en zich verspreiden via het lymfestelsel of de bloedbanen.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Een behandeling met monoklonale antistoffen is een vorm van immunotherapie.
Monoklonale antistoffen zijn synthetische antistoffen die gericht zijn tegen een bepaald eiwit dat voorkomt op de kankercellen van een patiënt. Via een infuus worden die antistoffen toegediend. De antistoffen taggen de kankercellen. Zo kan het immuunsysteem ze makkelijker herkennen en bestrijden.4
4 Tessa Kerre. Immuun voor Kanker? Verhalen over wetenschap, mensen en verbeelding. Uitg. Academia Press; 2021, 320p.
Via een MRI kan de arts gezond weefsel van kankerweefsel onderscheiden. Een MRI werkt beter dan CT-scan of röntgenstralen om bepaalde organen en weefsels in beeld te brengen. Het onderzoek wordt vooral gebruikt voor opnamen van de hersenen, de ruggengraat, de weke delen van de gewrichten en de binnenkant van de botten.2 Een MRI is pijnloos en ongevaarlijk. Er komt geen radioactiviteit of straling aan te pas.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
2 NCI Dictionary of Cancer Terms, National Cancer Institute. (https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms, accessed on 07/2022)
Via My Cancer Navigator kan je gratis begrijpelijke informatie krijgen over jouw ziekte en behandeling. Een team van artsen en experts bekijkt je dossier en geeft advies dat je nadien met je arts kan bespreken.
Je krijgt betrouwbare informatie, voor jou persoonlijk opgezocht. Je krijgt info over de verschillende behandelingsopties. De experts pluizen uit of er klinische studies zijn waar je bij kan aansluiten, en ze bereiden samen met jou de vragen voor die je nog aan je arts kan voorleggen.
Je vindt meer info op https://www.yumpu.com/nl/document/read/66060702/flyer-my-cancer-navigator-het-antikankerfonds-nl en https://www.anticancerfund.org/nl/we-helpen-patienten
De oncocoach staat kankerpatiënten met raad en daad bij doorheen het volledige behandelingstraject. De begeleiding kan voor iedereen verschillend zijn. Indien nodig brengt de oncocoach de patiënt in contact met andere zorgverleners.
Samen met de behandelend arts, het verpleegkundig team en andere zorgverleners zorgen oncocoaches voor de persoonlijke opvang en de ondersteuning van de patiënt en z’n naasten.
5 Patiëntenwebsite AZ Maria Middelares, Gent. (www.mariamiddelares.be/nl/patienten/patientenbegeleiding/oncocoach, accessed on 09/2022).
In de kankergeneeskunde word je als patient vaak behandeld door een team van oncologen die gespecialiseerd zijn in verschillende aspecten van de oncologie en in verschillende types van behandelingen.3
3 Cancer Terms, Cancer.Net by the Asco Foundation. (https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/cancer-basics/cancer-terms, accessed on 07/2022)
Tijdens een kankerbehandeling kan je in alle Vlaamse en Brusselse ziekenhuizen gratis terecht bij een gespecialiseerd oncopsycholoog. In sommige ziekenhuizen kan je ook na je behandeling nog terecht, in andere niet.1
Zoek je zelf hulp na je behandeling, dan kan je advies vragen aan je huisarts, of een gespecialiseerd psycholoog zoeken via de website http://www.oncohulp.be
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
2 NCI Dictionary of Cancer Terms, National Cancer Institute. (https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms, accessed on 07/2022)
Kanker ontstaat doordat er iets fout loopt met het complexe regelsysteem dat aan onze cellen vertelt wanneer ze moeten delen en wanneer ze moeten stoppen met delen. Dit regelsysteem wordt grotendeels gedicteerd door het DNA dat aanwezig is in onze cellen. 1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Bepaalde factoren kunnen fouten in het DNA veroorzaken:1
UV=Ultraviolet
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Een palliatieve behandeling is erop gericht de kwaliteit van het leven van patiënten en hun naasten te verbeteren. Deze behandeling kan dagen tot jaren duren.
Palliatieve zorg omvat niet alleen lichamelijke zorg, maar ook psychologische, sociale en spirituele ondersteuning.1
De patholoog onderzoekt het stukje weefsel onder de microscoop en kijkt naar de structuur van het weefsel en de vorm van de cellen. Op basis hiervan kan worden vastgesteld of het effectief om kanker gaat en zo ja, om welk kankertype. In veel gevallen zal de patholoog het weefsel kleuren om bepaalde structuren en de aan- of afwezighed van bepaalde eiwitten te kunnen zien.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
De scanner maakt daarna gedetailleerde computerbeelden van die zones in het lichaam waar de glucose opgenomen wordt. Omdat kankercellen vaak meer glucose opnemen dan normale cellen, kunnen de beelden van een PET-scan gebruikt worden om kankercellen in het lichaam te ontdekken.2
2 NCI Dictionary of Cancer Terms, National Cancer Institute. (https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms, accessed on 07/2022)
Informeer bijvoorbeeld zelf je familie en je dichte vrienden. Zo zijn ze op de hoogte, kunnen ze hun vragen stellen en kan jij je ondersteund voelen. Maar weet ook dat niks moet. Jij bepaalt zelf met wie je praat, waarover precies en op welk moment. Het is je goede recht om je ook eens terug te trekken.
Een tumor of een gezwel is een hoopje cellen in ons lichaam die er eigenlijk niet moeten zijn.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Met de prognose benoemt men de kans op herstel of herval.2
2 NCI Dictionary of Cancer Terms, National Cancer Institute. (https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms, accessed on 07/2022)
Bestraling kan uitwendig gebeuren via een machine buiten het lichaam. Maar er bestaat ook inwendige bestraling, of ‘brachytherapie’, waarbij een radioactief materiaal tot dicht bij de kankercellen wordt gebracht.2
2 NCI Dictionary of Cancer Terms, National Cancer Institute. (https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms, accessed on 07/2022)
Volstaan de beelden niet, dan volgen onderzoeken waarbij meer gedetailleerde beelden gemaakt worden, zoals een echografie, CT-scan, MRI of andere onderzoeken.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
2 NCI Dictionary of Cancer Terms, National Cancer Institute. (https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms, accessed on 07/2022)
De meeste artsen staan ervoor open dat hun patiënt een tweede mening vraagt. Want er bestaat niet zoiets als de enige juiste behandeling voor kanker. Welke behandeling je krijgt, hangt af van verschillende factoren, zoals je type kanker, je ziektestadium, je leeftijd,… Een second opinion kan waardevol zijn. Je hebt er in België als patiënt ook recht op. Een tweede mening kan helpen om meer vertrouwen te hebben, om een diagnose te bevestigen, of om een ander advies te horen als er verschillende behandelopties zijn. Zeker voor complexe of zeldzame kankers is een twede mening gangbaar.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
De kanker krijgt gewoonlijk de naam van het orgaan of het weefsel waarin het is ontstaan, bv. borstkanker, prostaatkanker, longkanker, … Van de meeste kankertypes bestaan er subtypes die verschillende kenmerken hebben en vaak ook verschillend behandeld worden. Je kan kanker ook indelen in verschillende categorieën.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
T-celtherapie is een vorm van immunotherapie.
T-cel therapie bouwt voort op de stamceltransplantatie. T-cellen zijn een soort van witte bloedcellen die heel gericht kankercellen gaan herkennen en aanvallen. Eerst worden de T-cellen geoogst uit het bloed van de patiënt. Daarna worden de T-cellen opgekweekt in het laboratorium. Nadat ze een ‘antenne’ hebben gekregen waarmee ze kankercellen beter kunnen herkennen, worden ze via een transfusie opnieuw toegediend. Daarna is het wachten tot de CAR-T-cellen hun weg zoeken naar de kwaadaardige cellen, ze herkennen, aanvallen … en doden.4
4 Tessa Kerre. Immuun voor Kanker? Verhalen over wetenschap, mensen en verbeelding. Uitg. Academia Press; 2021, 320p.
Bij terminale zorg verschuift de aandacht van kwaliteit naar leven naar een goede kwaliteit van sterven.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Een tumor bestaat uit tumorcellen. Een tumorcel is een afwijkende cel in ons lichaam die (meestal door foutjes in haar DNA) de controle over haar deling verloren is en zich blijft vermenigvuldigen en eventueel gaat uitzaaien naar andere organen.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Ze kunnen worden gemeten in bloed, urine, hersenvocht of weefsel en kunnen artsen helpen een diagnose te stellen. Ze kunnen ook iets vertellen over het verloop van een ziekte: of de behandeling aanlsaat en of de kanker na de behandeling wegblijft of terugkeert.
De meeste tumormerkers zijn echter niet gevoelig genoeg of niet specifiek genoeg.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Als een kanker zich uitzaait, noemen we dat ook ‘metastaseren’. Een metastase is een uitzaaiing van een tumor naar een ander orgaan dan waarin de tumor is ontstaan.1
1 Johan Swinnen samen met Kom op tegen kanker en Antikankerfonds. KANKER 100 vragen en antwoorden. Uitg. Borgerhoff & Lamberigts; eerste druk : september 2020.
Vaccineren tegen kanker kan op verschillende manieren. Er bestaat preventieve vaccinatie en therapeutische vaccinatie.
Preventieve vaccinatie werkt net zo als de vaccinatie tegen een virus. Want sommige virale infecties kunnen kanker veroorzaken, zoals bv. het humaan papillomavirus of hpv. Door vaccinatie wordt weerstand opgebouwd tegen het virus. Die voorkomt besmetting met het virus en beschermt zo ook tegen het ontwikkelen van baarmoederhalskanker.
Therapeutische vaccinatie betekent dat je een vaccin krijgt als behandeling als je al kanker hebt, of om te voorkomen dat je zou hervallen. Therapeutische vaccins kunnen op verschillende manieren worden gemaakt. Het klassieke principe van een tumorvaccin is dat kleine stukjes eiwit worden toegediend zoals een klassiek vaccin, onderhuids of in de spier. Daar worden ze dan opgepikt (net als bij een ‘echte’ infectie) door de dendritische cellen die de T-dodercellen wakker schudden en activeren zodat ze de kankercellen aanvallen en doden.4
4 Tessa Kerre. Immuun voor Kanker? Verhalen over wetenschap, mensen en verbeelding. Uitg. Academia Press; 2021, 320p.
